Trening oznacza bezpieczną przestrzeń do ćwiczeń, prób, analiz błędów i ich korekt – zmiana , doskonalenie
CELE ZAJĘĆ:
Efektywne, poprawne, zrozumiałe, pozytywne porozumiewanie się między ludźmi
szczegółowe :
– umiejętność współpracy w grupie
– bycie zrozumianym, wysłuchanym, dobrze traktowanym
– zrozumienie, wysłuchanie i dobre traktowanie innych
– odkrywanie własnego potencjału komunikacyjnego ,
– uświadamianie sobie własny stylu, w jakim rozmawiamy/słuchamy i lubimy rozmawiać/słuchać z innymi oraz bariery, które mogą nam w tym przeszkadzać
– kształtowanie umiejętności swobodnego wyrażanie siebie, nazywanie swoich emocji, dbania o siebie
Prowadzący: mgr Edyta Jankowska
Liczba godzin: 10
Metody pracy :
Krąg.
Siedzenie w kręgu jest alternatywą dla znanego ze szkoły systemu ławkowego. Umożliwia nawiązywanie kontaktu wzrokowego pomiędzy wszystkimi uczestnikami i prowadzącym; sprzyja dyskusji i wyrażaniu własnych odczuć; jednocześnie ułatwia młodzieży wysłuchanie, co mają do powiedzenia inni uczestnicy warsztatu; krąg daje poczucie wspólnoty i ułatwia zaangażowanie się w prowadzone zajęcia.
Rysunki.
Umożliwiają uczniom swobodną ekspresję, wyrażenie swoich odczuć i doświadczeń. Pozwalają uwolnić się od nadmiaru emocji, poprzez przelanie ich na papier. Rysunki często pełnią funkcję komunikacji niewerbalnej, dzięki nim można bez słów przekazać informacje o sobie samym. Przy użyciu formy rysunku bardzo istotnym elementem jest stworzenie atmosfery bezpieczeństwa i zaufania, która sprzyja wyrażaniu emocji. Podsumowując ćwiczenie warto omówić powstałe prace.
Psychodrama.
Polega na odrywaniu scenek na wybrane tematy. Biorąc w nich udział uczniowie mają możliwość przeżycia różnych sytuacji w bezpiecznych warunkach, przygotowując się jednocześnie na radzenie sobie z nimi, gdyby zdarzyły się naprawdę. Psychodrama ma zastosowanie m.in., gdy chcesz, żeby uczniowie postawili się na miejscu innej osoby, wypróbowali różne sposoby reagowania w zmieniających się sytuacjach. W psychodramie bardzo ważnym elementem jest omówienie i podsumowanie zainscenizowanych wydarzeń.
Dyskusja
Młodzież chętnie dyskutuje na tematy, które są dla niej ważne. Prowadzenie efektywnej dyskusji jest bardzo cenną umiejętnością. W celu zachęcenia uczniów do wyrażania własnego zdania trzeba stworzyć w grupie atmosferę wzajemnego zaufania. Uczniowie tym chętniej zabiorą głos, im większą będą mieć pewność, że ich wypowiedź nie zostanie negatywnie skomentowana przez rówieśników. Prowadzący powinien zachęcać uczniów do aktywnego uczestnictwa, być moderatorem, osobą, która dba o jej przebieg.
Burza mózgów.
Jej celem jest stworzenie pomysłów na rozwiązanie danego problemu. Wyzwala potencjał twórczy, przełamuje schematy w myśleniu. Stosują burzę mózgów należy zapisywać wszystkie powstałe pomysły (na tym etapie liczy się ich ilość a nie jakość), warto zachęcać uczniów do wymyślania nawet najbardziej nierealnych pomysłów i rozbudowywania tych zapisanych wcześniej. Metodą można pracować w dużej grupie lub w kilku mniejszych. Pierwszym etapem jest zbiór różnych pomysłów; następnie wybierane są dwa, trzy najlepsze, a spośród nich dopiero ten, który jest najbardziej realny do zrealizowania.
Uzupełnianie zdań.
Dokańczanie zdań ułatwia samodzielną wypowiedź ucznia i pozwala dostrzec im podobieństwo uczuć i opinii wyrażanych przez rówieśników. Dokańczanie zdań można z powodzeniem używać, jako ćwiczenie otwierające warsztat i podsumowujące całe spotkanie.
Krótkie opowiadania.
Mogą dotyczyć sytuacji zmyślonych lub prawdziwych. Najważniejszym elementem tej metody jest omówienie. Zapytaj uczniów, czy ich przeżycia są podobne do tych przedstawionych w opowiadaniu, omówcie to, co się w niej działo; jeśli przedstawia jakiś problem zastanówcie się nad jego przyczynami, skutkami i sposobami rozwiązań. Metoda ta jest szczególnie użyteczna przy omawianiu problemów trudnych lub budzących zawstydzenie.
Gry i zabawy.
Urozmaicają prowadzone zajęcia. Odpowiednio dobrane mają na celu rozbudzenie lub wyciszenie energii grupy, przełamanie pierwszych lodów, wzmacnianie umiejętności rozwijanych podczas zajęć. Są również dobrym sposobem na zagospodarowanie reszty czasu, który pozostał do końca zajęć.
Praca w małych grupach.
Jest najbardziej efektywna przy ilości od 3 do 5 osób. Sprawdza się przy omawianiu różnych sytuacji, także tych nacechowanych emocjonalnie. Mała grupa zapewnia większe poczucie komfortu, zwłaszcza dla osób, które nie lubią wypowiadać się na forum klasy. Zaletą tej metody jest to, że uczniowie mogą siedzieć twarzami do siebie, nawiązać kontakt wzrokowy, a mała ilość osób sprawia, że każdy będzie miał możliwość wypowiedzenia swojego zdania. Praca w małych grupach zbliża uczniów do siebie, ponieważ ułatwia poznanie się uczestników i ogranicza tradycyjny kontakt nauczyciel uczeń.
Powitanie uczestników – wyjaśnienie tematu spotkania
Ćwiczenie 1
Poznajmy się
Czas: ok. 25 min
Uczestnicy siedzą w kręgu. Prowadzący rozdaje karteczki .Każdy z uczestników pisze swoje imię a następnie dopisuje po 3 cechy zaczynające się na pierwszą literę swojego imienia.
Po ustaleniu od której strony zaczynamy, każdy przedstawia się, podając swoje imię i opowiada o sobie uwzględniając własne: zainteresowania, pomysły na spędzanie czasu wolnego ulubione zajęcia w szkole, umiejętności, zdolności, osiągnięcia, pomysły na przyszłość. Prezentację kończy prowadzący zajęcia.
Przedstawienie agendy spotkania .
Opracowanie kontraktu :
Czas: ok. 25 min
Prowadzący wyjaśnia dlaczego warto jest mieć kontrakt?
- jest to zbiór zasad, na które umawia się grupa i do których można się odwołać w czasie trwania zajęć;
- określa warunki, które są ważne dla uczestników zajęć;
- daje poczucie bezpieczeństwa.
Prowadzący wyjaśnia uczestnikom, co to jest kontrakt i czemu służy, a następnie ustala z grupą zasady ważne dla prowadzącego i uczestników. Uczestnicy kolejno zgłaszają swoje propozycje , jedna osoba wypisuje wszystkie proponowane zasady, a następnie prowadzący pyta grupę czy każdy się na to zgadza. Jeżeli są jakieś wątpliwości, omawia je z grupą.
Kontrakt powinien być otwarty – prowadzący pozostawia przestrzeń na dopisanie zasady, która może okazać się ważna już w trakcie trwania zajęć.
Przykładowe zasady, które mogą pojawić się w kontrakcie:
- mówimy sobie po imieniu,
- nie przerywamy sobie nawzajem,
- kiedy jedna osoba mówi, pozostałe słuchają,
- mówimy w swoim imieniu, nie oceniamy i nie krytykujemy innych osób/mówimy o zachowaniu, nie o osobie,
- jesteśmy punktualni,
- wyłączamy lub wyciszamy telefony komórkowe,
- jesteśmy aktywni i zaangażowani,
- mamy prawo odmowy udziału w ćwiczeniu.
Ćwiczenie 2
Ja – moje ciało
Czas: ok. 45 min
Ćwiczenie oparte na metodzie coachingowej – Points of You – Uczniowie siedzą w kręgu. Na środku ułożona jest mandala ze zdjęć. Uczniowie przypatrują się zdjęciom. Każdy wybierają jedno, które odpowiada mu najbardziej .
Prowadzący prosi aby każdy poświęcił tej fotografii swoją uwagę.
Popatrz na fotografię. Obserwuj ją. Zauważ szczegóły.
Każdy uczestnik odpowiada na pytania :
- czym jest to zdjęcie?
- co widzi? Co tu się wydarza?
- na czym się koncentruje Jego wzrok?
- co jest w tle? co się wydarzy za chwilę?
Następnie prowadzący pyta uczestników po kolei :
- Czy podoba Ci się to zdjęcie i dlaczego?
- Co czujesz patrząc na fotografię?
- Co do Twojej obserwacji wnosi słowo? Co ono powoduje?
- Czy są jakieś wspólne elementy z tym, co aktualnie jest treścią Twoich refleksji?
- Wokół czego/kogo krążą Twoje myśli?
- Co z tej pracy jest najważniejsze?
- Jaka refleksja się Tobie nasuwa?
Następnie prowadzący dzieli uczestników na 3 grupy. Każdy z uczestników ma się zastanowić , która sfera lub część jego ciała wymaga zaopiekowania . Po chwili po kolei każdy mówi na głos czym musi się najbardziej zająć w danej chwili a grupa ustala w jaki sposób może pomóc tej osobie. Grupa deklaruje pomoc poprzez propozycje konkretnych działań.
Krótka informacja zwrotna po przeprowadzonym ćwiczeniu.
Ćwiczenie 3
Analiza moich zasobów
Czas: ok. 20 min
Prowadzący rozdaje każdemu z uczestników kartki. Uczestnicy po chwili zastanowienia wypisują :
– swoje mocne strony
– umiejętności
– osiągnięcia
Następnie każdy przedstawia to na forum grupy.
Ćwiczenie 4
Wywiad
Czas: ok. 25 min
Uczestnicy dobierają się w pary losowo. Jedna osoba z pary zbiera jak najwięcej informacji o zdolnościach, pasjach, marzeniach pytanej osoby, później następuje zamiana ról i osoba wcześniej zadająca pytania odpowiada na nie.
Na koniec każdy uczestnik przedstawia wszystkim sylwetkę osoby z którą przeprowadzał wywiad.
Prowadzący zadaje pytania :
Które z pytań było trudne? Jakie uczucia i emocje im towarzyszyły.
Uczestnicy zabierają głos w dyskusji.
Ćwiczenie doskonali umiejętność autoprezentacji i uważnego słuchania.
Ćwiczenie 5
Rysowanie na komendę bez szczegółów
Czas: ok. 25 min
Prowadzący dzieli uczestników na dwie grupy: osoby, które będą rysować oraz osobę instruującą.
Kiedy osoba instruująca jest już gotowa, daje znak pozostałym i rysuje na swojej kartce w taki sposób, żeby inni nie widzieli, co właśnie powstaje. W trakcie rysowania, objaśnia i informuje, co narysowała lub co właśnie powstaje. Reszta podąża za osobą mówiącą i rysuje to, co zrozumiała (każdy na swojej kartce). Osoba instruująca może narysować ciąg figur geometrycznych: kwadraty, prostokąty, trójkąty, koła ,itp., ale nie mniej niż 4 figury. Grupa nie możne zadawać pytań.
Po wykonanym ćwiczeniu grupa bierze udział w dyskusji wymieniając się swoimi spostrzeżeniami . Prowadzący zadaje pytania :
– W jaki sposób się komunikujesz?
– W jakim stopniu udało Ci się wykonać ćwiczenie poprzez narysowanie dokładnie takiego
samego rysunku, jaki wykonała osoba instruująca?
– Co pomaga a co przeszkadza w wykonywaniu ćwiczenia?
– Co było najtrudniejsze .
Ćwiczenie 6- Energeizer
Data urodzin
Czas: ok. 5 min
Uczestnicy mają w jak najszybszym czasie ustawić się wg dat swoich urodzin. Nie można rozmawiać.
Ćwiczenie 7
Indiańskie imiona
Czas: ok. 20 min
Każdy uczestnik przybiera sobie nowe imię, utworzone na wzór imion indiańskich, na przykład: „Trawa, którą podeptano , ale się podniosła”, Człowiek, urodzony w miejscu, gdzie padało, ale już wyschło. Uczestnicy kierują swój wysiłek na wymyślanie sobie imion , które coś znaczy oraz w metaforyczny sposób oddaje jakąś prawdę o noszącej je osobie. Unika się banalnych imion- Poranna rosa, Ryczący bawół.
Wszyscy prezentują swoje imiona.
S T Y L E K O M U N I K A C J I / S T Y L E O S O B O W O Ś C I
Ćwiczenie 8
Style osobowości Hipokratesa.
Czas: ok. 45 min
Test Hipokratesa :
Każdy człowiek ma własne preferencje związane z komunikacją interpersonalną. Wypływają one przede wszystkim z osobowości człowieka, tego, na ile lubi kontakty międzyludzkie oraz z danej sytuacji
Podstawowe typy osobowości to:
Sangwinik: towarzyski, otwarty, gadatliwy, żywy, przywódca;
Melancholik: apatyczny, lękowy, sztywny, pesymistyczny, refleksyjny, powściągliwy, spokojny;
Choleryk: drażliwy, pełny niepokoju, agresywny, wybuchowy, zmienny, optymistyczny, aktywny;,
-Flegmatyk: bierny, ostrożny, poważny, ugodowy, solidny, zrównoważony, łagodny, wysoka kontrola
Ćwiczenie 9
Zgadnij jaki to typ osobowości
Czas: ok. 25 min
Prowadzący czyta uczestnikom opisy poszczególnych zachowań. Uczestnicy odpowiadają jaki to typ osobowości .
Energiczny Choleryk
– to urodzony szef: władczy, nie może usiedzieć w miejscu, musi działać, ale jest porywczy, niewyrozumiały i niecierpliwy. Podporządkowuje sobie innych, łatwo się denerwuje. Mówi z siłą, dobitnie, dynamicznie. Symbol: ogień.
Perfekcyjny Melancholik
– to idealista: uczuciowy, wrażliwy, dokładny, poważny. Jego wzloty są najwyższe, a dołki najniższe. Ma głębokie wnętrze. Niestety skłonny do depresji, nadmiernie wymagający, narzekający. Mówi z głębokości serca i myśli. Symbol: ziemia.
Towarzyski Sangwinik
– to dusza towarzystwa: wesoły, pogodny, towarzyski, gadatliwy. Ale przy tym niezorganizowany i zapominalski. Jest charyzmatyczny i łatwo przekonuje innych używając swego czaru. Mówi szybko, żywo, śmieje się. Symbol: powietrze.
Spokojny Flegmatyk
– to ambasador pokoju: jest powolny, zrównoważony, najbardziej elastyczny. Unika konfliktów za wszelką cenę. Nie spieszy się, obserwuje otoczenie. Niestety odkłada sprawy na później, tworzy bałagan. Mówi powoli, delikatnie, łagodnie. Symbol: woda.
Style komunikacji:
Prowadzący przedstawia uczestnikom 4 style komunikacji.
Bezpośredni: więcej mówi, mało używa języka ciała.
Ożywiony: więcej mówi, używa języka ciała.
Wrażliwy: więcej słucha, używa języka ciała.
Metodyczny: więcej słucha, mało używa języka ciała
Ćwiczenie 11
Mój styl komunikacji.
Czas: ok. 45 min
Każdy z uczestników prezentuje siebie. Swoje zainteresowania. Grupa określa jaki ma styl komunikacji.
Po ćwiczeniu dyskusja :
– Co nam daje określenie stylu komunikacji drugiej osoby , typu osobowości ?
Komunikacja asertywna
Ćwiczenie 12
Asertywność
Czas: ok. 45 min
Prowadzący zadaję pytanie uczestnikom co to jest asertywność ? Uczestnicy metodą burzy mózgów odpowiadają z czym im się kojarzy asertywność .
Prowadzący przedstawia definicję Asertywności :
Otwarte wyrażanie siebie: bezpośrednie i stanowcze wyrażenie wobec innej osoby swoich myśli, uczuć i przekonań, bez lekceważenia uczuć i poglądów swoich rozmówców.
ASERTYWNOŚĆ TO UMIEJĘTNOŚĆ WYRAŻANIE SIEBIE BEZ NARUSZANIA PRAW INNYCH OSÓB!
Prowadzący przedstawia prawa asertywności i po kolei omawia każde z grupą.
5 Asertywnych praw wg Herberta Fensterheima (1976 )
- Masz prawo do robienia tego co chcesz dopóty, dopóki nie rani to kogoś innego.
- Masz prawo do zachowania swojej godności poprzez asertywne zachowanie, nawet jeśli to rani kogoś innego dopóty, dopóki Twoje intencje nie są agresywne lecz asertywne.
- Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb dopóty, dopóki uznajesz, Że druga osoba ma prawo odmówić.
- Istnieją takie sytuacje między ludźmi, w których prawa nie są oczywiste. Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania tej sprawy z drugą osobą i wyjaśnienia jej.
- Masz prawo do korzystania ze swoich praw.
Ćwiczenie 13
To mi przeszkadza ….
Czas: ok. 45 min
Scenka 1. Czytasz książkę w czytelni. Obok dwie osoby głośno rozmawiają, śmieją się.
Przeszkadzają ci.
Scenka 2. Podczas rozmowy twój kolega poklepuje cię po ramieniu. Denerwuję cię takie
zachowanie.
Scenka 3 Jesteś bardzo głodny. Stoisz w długiej kolejce w szkolnej stołówce. Nagle ktoś
wchodzi przed Ciebie.
Uczestnicy dobierają się w trójki. Dokonują analizy jednej z trzech sytuacji i przygotowują odpowiednią scenkę.
Chętni prezentują swoje scenki przed grupą.. Uczestnicy klasyfikują przedstawione zachowania do jednej z trzech kategorii: zachowania uległe, zachowania agresywne, zachowania służące obronie własnych praw bez używania agresji.
Prowadzący tłumaczy pojęcie „asertywności” jako umiejętności obrony własnych interesów w kontaktach z innymi bez naruszania ich praw. Przypomina też, że przysługuje nam prawo do zachowań nieasertywnych. Istnieje wiele sytuacji, w których w imię wyznawanych wartości bądź uczuć żywionych do bliskich osób, świadomie rezygnujemy z własnych interesów na rzecz potrzeb innych ludzi.
Uczestnicy wybierają modelowe zachowanie asertywne dla każdej sytuacji życiowej.
Trójki ćwiczą modelowe zachowania. Dwie osoby odgrywają scenkę, jedna jest obserwatorem- ekspertem udzielającym informacji zwrotnych „aktorom”. Następnie uczestnicy zamieniają się rolami.
Po ćwiczeniu następuje krótka dyskusja. Prowadzący zadaje uczestnikom następujące pytania:
– po czym rozpoznajemy zachowania asertywne, uległe, agresywne;
– jak uczestnicy czuli się, zachowując się asertywnie, a jak – zachowując się nieasertywnie, jak partnerzy reagowali w każdej z tej sytuacji,
– jakie korzyści daje zachowywanie się w sposób nieasertytwny.
Ćwiczenie 14
Zejdź mi z drogi ….
Czas: ok. 45 min
Jeden z uczestników staje przed grupą. Kolejno reszta uczestników podchodzi do stojącego przed nimi uczestnika i wypowiada zdanie – Zejdź mi z drogi !! Osoba wymawiająca zdanie odchodzi dopiero wtedy, kiedy osoba słuchająca uzna że zdanie zostało wypowiedziane w odpowiadającej mu formie i tonie. Zwraca się także uwagę na odległość osób, gesty i mimikę.
Każdy z uczestników jest w każdej z dwóch ról.
Ćwiczenie 15
Asertywny uczeń
Czas: ok. 45 min
Problem 1. twoje wypracowanie zostało ocenione ndst.. Uważasz taką ocenę za
niesprawiedliwą.
Problem 2. Chcesz poprawić semestralną ocenę na bdb. Uważasz, że znasz
przedmiot, choć raz nie przygotowałeś się do lekcji dostałeś jedynkę.
Problem 3. nauczyciel zapowiada klasówkę, która byłaby drugą w ciągu tego samego
dnia.
Problem 4. nauczyciel polecił zapoznać się w domu z trudnym tematem. Mimo, że
czytałeś odpowiedni rozdział z podręcznika, nie zrozumiałeś istoty
problemu. Na następnej lekcji nauczyciel dpytuje na stopnie z tego tematu.
Korzystając z WSO szkoły uczestnicy wymieniają swoje prawa. Następnie zastanawiają się, jakie jeszcze prawa wynikają z faktu, że ponoszę odpowiedzialność za własne uczenie się.
Na forum grupy ochotnicy odgrywają przykładowe scenki, w których nauczyciele nie respektują praw ucznia. Po każdej z nich uczestnicy komentują zachowania „aktorów”, starając się określić, czy zachowali się oni ulegle. Asertywnie czy agresywnie. Ustalają modelowe zachowania, w których uczeń domaga się swoich praw, zachowując się uprzejmie ale stanowczo.
Informacja zwrotna :
– jakie są doświadczenia uczniów w zakresie respektowania ich praw przez nauczycieli oraz naruszania praw nauczycieli przez uczniów.
– jak zazwyczaj zachowują się uczniowie, gdy nauczyciele naruszają ich prawa; jakie zachowania wg nich są najbardziej skuteczne,
– czy domaganie się respektowania praw uczniowskich sprawia uczniom kłopoty i dlaczego;
– jakie konsekwencje mogą wynikać z asertywnego zachowywania się uczniów w kontaktach z nauczycielami;
Ćwiczenie 16
Kiedy mówić „nie”?
Czas: ok. 30 min
Prowadzący rozdaje uczestnikom kartki . Prosi aby zastanowili się nad sytuacjami z życia codziennego.
Uczestnicy przypominają sobie 5 sytuacji, w jakich ostatnio ktoś poprosił ich o przysługę, a oni zgodzili się, choć nie mieli na to ochoty.
Każdy dzieli kartę na 4 części. W pierwszej rubryce krótko opisuje sytuacje, w drugiej – co zyskał dzięki temu, że nie odmówił prośbie, w trzeciej – co stracił, w czwartej – co by się stało, gdyby w poszczególnych sytuacjach odmówił spełnienia prośby.
Uczestnicy najpierw indywidualnie, a potem w parach lub grupkach analizują swoje bilanse „zysków i strat”, zastanawiają się, czy słusznie postąpili, jak zachowaliby się teraz, gdyby te sytuacje się powtórzyły.
Zakończenie zajęć .
Prowadzący prosi aby każdy z uczestników odpowiedział na pytanie.
– co zabieram z dzisiejszych zajęć?
– Co mi się podobało ?
Literatura pomocnicza:
- Król – Fijewska, Trening asertywności, Warszawa PTP 1992
- Chomczyńska – Miliszkiewicz, D. Pankowska, Polubić szkołę, WSiP Warszawa 1995
Edward Nęcka – Trening Tworczośći GWP Sopot 2016
Kołodziejczyk A., Czemierowska E., Kołodziejczyk T.: Spójrz inaczej. Program zajęć wychowawczo- profilaktycznych ,Starachowice 2001r. Łaguna Mariola: Szkolenia. Jak je prowadzić?, Gdańsk 2004
Sawicka Katarzyna (red.), Socjoterapia, Wyd. Kompendium, Warszawa 2010
Sepkowska Zofia, Żurkowski Filip, Przedsiębiorczość. Komunikacja interpersonalna. Istota przedsiębiorczości. Przewodnik dla nauczycieli, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 1999.