Jeśli potrafisz o czymś marzyć, to potrafisz także tego dokonać
Walt Disney
Cel zajęć :
– uczestnicy zwiększą swoje poczucie kompetencji w zakresie kreatywności.
– uczestnicy zdiagnozują, w jakich warunkach, są najbardziej twórczy.
– uczestnicy poznają techniki i sposoby stymulujące twórczość.
Prowadzący: mgr Edyta Jankowska
Liczba godzin: 10
Metody pracy :
Krąg.
Siedzenie w kręgu jest alternatywą dla znanego ze szkoły systemu ławkowego. Umożliwia nawiązywanie kontaktu wzrokowego pomiędzy wszystkimi uczestnikami i prowadzącym; sprzyja dyskusji i wyrażaniu własnych odczuć; jednocześnie ułatwia młodzieży wysłuchanie, co mają do powiedzenia inni uczestnicy warsztatu; krąg daje poczucie wspólnoty i ułatwia zaangażowanie się w prowadzone zajęcia.
Rysunki.
Umożliwiają uczniom swobodną ekspresję, wyrażenie swoich odczuć i doświadczeń. Pozwalają uwolnić się od nadmiaru emocji, poprzez przelanie ich na papier. Rysunki często pełnią funkcję komunikacji niewerbalnej, dzięki nim można bez słów przekazać informacje o sobie samym. Przy użyciu formy rysunku bardzo istotnym elementem jest stworzenie atmosfery bezpieczeństwa i zaufania, która sprzyja wyrażaniu emocji. Podsumowując ćwiczenie warto omówić powstałe prace.
Psychodrama.
Polega na odrywaniu scenek na wybrane tematy. Biorąc w nich udział uczniowie mają możliwość przeżycia różnych sytuacji w bezpiecznych warunkach, przygotowując się jednocześnie na radzenie sobie z nimi, gdyby zdarzyły się naprawdę. Psychodrama ma zastosowanie m.in., gdy chcesz, żeby uczniowie postawili się na miejscu innej osoby, wypróbowali różne sposoby reagowania w zmieniających się sytuacjach. W psychodramie bardzo ważnym elementem jest omówienie i podsumowanie zainscenizowanych wydarzeń.
Dyskusja
Młodzież chętnie dyskutuje na tematy, które są dla niej ważne. Prowadzenie efektywnej dyskusji jest bardzo cenną umiejętnością. W celu zachęcenia uczniów do wyrażania własnego zdania trzeba stworzyć w grupie atmosferę wzajemnego zaufania. Uczniowie tym chętniej zabiorą głos, im większą będą mieć pewność, że ich wypowiedź nie zostanie negatywnie skomentowana przez rówieśników. Prowadzący powinien zachęcać uczniów do aktywnego uczestnictwa, być moderatorem, osobą, która dba o jej przebieg.
Burza mózgów.
Jej celem jest stworzenie pomysłów na rozwiązanie danego problemu. Wyzwala potencjał twórczy, przełamuje schematy w myśleniu. Stosują burzę mózgów należy zapisywać wszystkie powstałe pomysły (na tym etapie liczy się ich ilość a nie jakość), warto zachęcać uczniów do wymyślania nawet najbardziej nierealnych pomysłów i rozbudowywania tych zapisanych wcześniej. Metodą można pracować w dużej grupie lub w kilku mniejszych. Pierwszym etapem jest zbiór różnych pomysłów; następnie wybierane są dwa, trzy najlepsze, a spośród nich dopiero ten, który jest najbardziej realny do zrealizowania.
Uzupełnianie zdań.
Dokańczanie zdań ułatwia samodzielną wypowiedź ucznia i pozwala dostrzec im podobieństwo uczuć i opinii wyrażanych przez rówieśników. Dokańczanie zdań można z powodzeniem używać, jako ćwiczenie otwierające warsztat i podsumowujące całe spotkanie.
Krótkie opowiadania.
Mogą dotyczyć sytuacji zmyślonych lub prawdziwych. Najważniejszym elementem tej metody jest omówienie. Zapytaj uczniów, czy ich przeżycia są podobne do tych przedstawionych w opowiadaniu, omówcie to, co się w niej działo; jeśli przedstawia jakiś problem zastanówcie się nad jego przyczynami, skutkami i sposobami rozwiązań. Metoda ta jest szczególnie użyteczna przy omawianiu problemów trudnych lub budzących zawstydzenie.
Gry i zabawy.
Urozmaicają prowadzone zajęcia. Odpowiednio dobrane mają na celu rozbudzenie lub wyciszenie energii grupy, przełamanie pierwszych lodów, wzmacnianie umiejętności rozwijanych podczas zajęć. Są również dobrym sposobem na zagospodarowanie reszty czasu, który pozostał do końca zajęć.
Praca w małych grupach.
Jest najbardziej efektywna przy ilości od 3 do 5 osób. Sprawdza się przy omawianiu różnych sytuacji, także tych nacechowanych emocjonalnie. Mała grupa zapewnia większe poczucie komfortu, zwłaszcza dla osób, które nie lubią wypowiadać się na forum klasy. Zaletą tej metody jest to, że uczniowie mogą siedzieć twarzami do siebie, nawiązać kontakt wzrokowy, a mała ilość osób sprawia, że każdy będzie miał możliwość wypowiedzenia swojego zdania. Praca w małych grupach zbliża uczniów do siebie, ponieważ ułatwia poznanie się uczestników i ogranicza tradycyjny kontakt nauczyciel uczeń.
Powitanie uczestników – wyjaśnienie tematu spotkania
Ćwiczenie 1
Poznajmy się
Czas: ok. 25 min
Uczestnicy siedzą w kręgu. Prowadzący rozdaje karteczki .Każdy z uczestników pisze swoje imię a następnie do każdej litery swojego imienia dopisuje wyraz określający jego osobę, zaczynający się na ta właśnie literę.
E – empatyczna, …………………
D – dobra …………………
Y – yyyyyyy
T – twórcza ………………..
A – ambitna …………………
Po ustaleniu od której strony zaczynamy, każdy przedstawia się, podając swoje imię i określenia . Prezentację kończy prowadzący zajęcia.
Przedstawienie agendy spotkania .
Opracowanie kontraktu :
Czas: ok. 25 min
Prowadzący wyjaśnia dlaczego warto jest mieć kontrakt?
- jest to zbiór zasad, na które umawia się grupa i do których można się odwołać w czasie trwania zajęć;
- określa warunki, które są ważne dla uczestników zajęć;
- daje poczucie bezpieczeństwa.
Prowadzący wyjaśnia uczestnikom, co to jest kontrakt i czemu służy, a następnie ustala z grupą zasady ważne dla prowadzącego i uczestników. Uczestnicy kolejno zgłaszają swoje propozycje , jedna osoba wypisuje wszystkie proponowane zasady, a następnie prowadzący pyta grupę czy każdy się na to zgadza. Jeżeli są jakieś wątpliwości, omawia je z grupą.
Kontrakt powinien być otwarty – prowadzący pozostawia przestrzeń na dopisanie zasady, która może okazać się ważna już w trakcie trwania zajęć.
Przykładowe zasady, które mogą pojawić się w kontrakcie:
- mówimy sobie po imieniu,
- nie przerywamy sobie nawzajem,
- kiedy jedna osoba mówi, pozostałe słuchają,
- mówimy w swoim imieniu, nie oceniamy i nie krytykujemy innych osób/mówimy o zachowaniu, nie o osobie,
- jesteśmy punktualni,
- wyłączamy lub wyciszamy telefony komórkowe,
- jesteśmy aktywni i zaangażowani,
- mamy prawo odmowy udziału w ćwiczeniu.
Ćwiczenie 2
Kreatywne – Ja
Czas: ok. 30 min
Uczestnicy siedzą w kręgu. Na środku ułożona jest mandala ze kart coachingowych – DIXIT – Wizje. Uczestnicy przypatrują się kartom. Prowadzący zachęca uczestników aby wnikliwie poprzyglądali się obrazom .
Popatrz na karty . Która z kart opisuje co czujesz, w danym momencie – Tu i teraz ?
Następnie opowiedz grupie.
Każdy uczestnik prezentuje swoją kartę i wyraża swoje refleksje. W ćwiczeniu także uczestniczy prowadzący.
Krótka informacja zwrotna po przeprowadzonym ćwiczeniu.
Ćwiczenie 3
Do czego potrzebna nam kreatywność ?
Czas: ok. 20 min
Prowadzący dzieli uczestników na 3 grupy. Rozdaje kartki. Zadaniem uczestników jest to, aby się zastanowili do czego potrzebna jest kreatywność. Gdzie się sprawdza? Podali przykłady kreatywnych znanych ludzi oraz tych z ich otoczenia. Uczestnicy w grupach zapisują swoje propozycje.
Następnie prowadzący prosi aby uczestnicy zapisali jak najwięcej zalet i wad kreatywności. Kolejno po sobie przedstawiciele grup odczytują swoje propozycje wraz z argumentami za lub przeciw
Wszystkie propozycje zapisywane są na tablicy.
Dyskusja i wnioski jakie można wyciągnąć z tej wymiany argumentów.
Uwaga: Jeśli uczniowie sami o tym nie powiedzą, to należy zwrócić ich uwagę na to, że współczesny rynek pracy coraz bardziej nastawiony jest na innowacje i nowe pomysły, gdyż one zapewniają konkurencyjność. Klienci szybko się nudzą i potrzebują nowości. Ponadto pracodawcy chcą, by pracownicy bez ich pomocy rozwiązywali stawiane przed nim problemy, co wymaga twórczego podejścia
Ćwiczenie 4
Myślenie zbieżne i rozbieżne
Czas: ok. 30 min
Prowadzący zaprasza uczestników do kolejnego ćwiczenia. Prowadzący opowiada następującą historię.
” Pewien mężczyzna miał czerwoną willę. Aby zabezpieczyć się przed złodziejami kupił także dużego obronnego psa. Niestety pies z uwagi na chorobę krtani nie szczekał. Co może zrobić właściciel w takiej sytuacji? „
Uczestnicy metodą burzy mózgów przedstawiają swoje pomysły . Pomysły uczestników są zapisywane na tablicy. Na koniec prowadzący czyta po kolei wszystkie .
Po tym ćwiczeniu prowadzący w informacji zwrotnej wprowadza rozróżnienie na myślenie zbieżne (poszukiwanie jednego właściwego rozwiązania,) i rozbieżne (tworzenie wielu różnych rozwiązań).
Zwraca uwagę uczestników iż myślenie rozbieżne jest kolejną cechą kreatywnego sposobu działania. Istnieją zadania, które z natury wydają się być zbieżne (np. niektóre zadania matematyczne).
Ćwiczenie 5
Moja instrukcja
Czas: ok. 30 min
Prowadzący rozdaje uczestnikom czyste kartki papieru. Następnie prosi uczestników, aby spróbowali samodzielnie stworzyć instrukcję wykonywania prostej czynności np. robienia kanapki, włączenia telewizora.
Zwraca uwagę na to że mają to być kreatywne pomysły. Następnie uczestnicy przedstawiają swoje kreatywne instrukcje .
Po ćwiczeniu wywiązuje się dyskusja :
Jak ważna jest dobrze udzielona instrukcja ?
Jak udzielać instrukcji aby innym ludziom pomóc i abyśmy zostali zrozumieni, gdy np. poprosimy kogoś o wykonywanie jakiejś czynności?
Ćwiczenie 6- Energeizer
Suszona śliwka
Czas: ok. 10 min
Prowadzący wymawia „ suszona śliwka „ wtedy każdy z uczestników napina a po chwili rozluźnia swoje mięśnie.
Jest to pobudzacz energetyczny
Ćwiczenie 7
Bezludna wyspa
Czas: ok. 60 min
Uczestnicy siadają w kręgu, prowadzący podaje instrukcję:
Na tablicy rysuje kształt wyspy. Uczestnicy podchodzą kolejno i zaznaczają swoją pozycję na rysunku. Kiedy wszyscy już to zrobią prowadzący podchodzi do tablicy i dzieli rysunek na pół. Następuję losowy podział wyspy na dwie.
Prowadzący staje się narratorem.
„Jesteście rozbitkami na bezludnej wyspie. Uratowała się tylko wasza grupka. Na plaży znajdujecie dużą skrzynię. PO otwarciu skrzyni stwierdzacie, że są tam jedynie żarówki, wkłady do długopisów i guziki, jest tego bardzo dużo. Co możecie z tego zrobić? Chodzi o to by jedna osoba podała niezwykłych 6 zastosowań np. żarówek.
Pewnego dnia przychodzi wiadomość że możecie zabrać ze sobą jedną osobę , która pomoże nam przetrwać ( lekarz, pan elektryk …) i jeden ważny przedmiot z cywilizacji.
Dwie grupy przystępują do działania : organizują życie , role , i wymyślają zawody na wyspie i zajęcia .
Tworzą totem i nazwę wyspy. Na koniec przedstawiają swoją pracę . Rysunki i prezentacje.
Ćwiczenie 8
TAK, doskonały pomysł
Czas: ok. 45 min
Prowadzący informuje uczestników, że podczas tego ćwiczenia, będą rozwijali swoje zdolności narracyjne i kreatywne myślenie .
Prowadzący przedstawia uczestnikom następujące tematy:
- a) stworzenie opowieści kryminalnej trzymającej w napięciu
- b) opracowanie scenariusza komedii romantycznej
- c) opowiedzenie o najbardziej poruszającej historii w swoim życiu.
Każda osoba przedstawia swój pomysł na rozwinięcie tematu. Mówi ona przez minutę (czas mierzy osoba po lewej od niej), po czym powinna zakończyć swoją myśli pytaniem, na które można odpowiedzieć „tak” lub „nie”, np.
Czy myślisz, że to dobry pomysł?
Po tym pytaniu głos przejmuje osoba siedząca po prawej od dotychczasowego rozmówcy i odpowiada: TAK. Jej zadaniem jest sparafrazowanie ostatniej myśli przedmówcy i rozwinięcie jej przez dodanie własnych elementów. Pozostałe osoby z grupy pilnują, czy TAK nie zmienia się w NIE. Akceptacja musi być całkowita. Powiedzenie TAK, a potem dodanie ALE, albo TAK, PO CZĘŚCI, BO Z DRUGIEJ STRONY stanowią nieprawidłową formę i w takiej sytuacji osoba przejmująca głos powinna jeszcze raz odpowiedzieć i dodać swoje rozwinięcie.
Prowadzący zachęca uczestników do podzielenia się refleksją po ćwiczeniu .
Zadaje pytanie : na ile trudne było przyjmowanie i rozwijanie cudzych pomysłów ?
Co sprawiało uczestnikom trudność?
Prowadzący zwraca uwagę uczestników na zjawisko , które polega na umiejętność szybkiego przeskakiwania z pomysłu na pomysł nazywana jest elastycznością myślenia.
Ćwiczenie 9
Skojarzenia
Czas: ok. 25 min
Prowadzący dzieli uczestników na 3 grupy. Następnie podaje nazwę przedmiotu. Każda z grup ma za zadanie podać jak najwięcej innych nazw tego przedmiotu. Prowadzący liczy do 10 , jeżeli jakaś grupa nie wie.
Wygrywa ta grupa, która poda jak najwięcej skojarzeń.
Ćwiczenie 10
Miasto
Czas: ok. 60 min
Prowadzący dzieli uczestników na trzy grupy. Zadaniem każdej z nich jest zaprojektowanie miasta:
– kobiet
– maniaków technicznych
– zwolenników ekologii
Uczestnicy losują jakie miasto mają zaprojektować. Pracują w grupach. Praca i efekt ćwiczenia jest zaprezentowany w postaci mapy myśli .
Ćwiczenie obejmuje wiele umiejętności koniecznych do twórczego, kreatywnego myślenia i rozwiązywania problemów. Kryje w sobie elementy kruszenia, naprawiania, budowania maszyny bez wad… Pobudza wyobraźnie.
Ćwiczenie 11
Kwarantanna
Czas: ok. 60 min
Prowadzący rozdaje uczestnikom : załącznik nr 1 dla każdego ucznia, jeden arkusz szarego papieru dla każdej grupy
Dzieli uczestników na 4-5 osobowe grupy. Każdemu uczestnikowi rozdaj załącznik nr 1 i jeden arkusz szarego papieru na grupę.
Prowadzący czyta instrukcję:
Wyobraźcie sobie, że właśnie przeżyliście koniec świata. Jesteście nielicznymi żyjącymi ludźmi. Grupa, do której zostaliście przypisani, przechodzi teraz kwarantannę. Nie możecie pod żadnym pozorem opuszczać tej sali. Zostaliście specjalnie dobrani w grupy, ponieważ macie wypełnić ważną misję w projekcie Beta. Cała wasza grupa zostanie przeniesiona na Ziemię Bis, czyli w miejsce, które nigdy nie było zamieszkane przez cywilizowanych ludzi. Gdy się tam znajdziecie, musicie stworzyć nową społeczność (zgodną z waszymi przekonaniami). Zostaniecie wyposażeni we wszystkie środki techniczne niezbędne do przeżycia. Musicie jednak przed wyjazdem podjąć pewne ważne decyzje. Mogą one poważnie wpłynąć na kształt waszej późniejszej społeczności – należy zatem dobrze się nad nimi zastanowić. W projekcie „Beta” może wam towarzyszyć jeszcze dodatkowo 7 osób. Otrzymujecie listę (załącznik nr 1) z kilkoma danymi na temat osób, które wchodzą w grę. Teraz, nie porozumiewając się z członkami swojej grupy, samodzielnie wybierasz z zaproponowanej listy 7 dodatkowych osób, które Ty chciałbyś/abyś zabrać ze sobą. Po dokonaniu indywidualnego wyboru – ustalcie następnie wybór wspólny i zapiszcie na arkuszu.
Po zakończeniu zadania prowadzący pyta uczniów o odczucia i ich wrażenia. Następnie przechodzi do dalszej części instrukcji.
Projekt „Beta” zezwala ponadto na zabranie ze sobą trzech dowolnie wybranych pozycji książkowych. Będziesz musiał wypisać te, które Ty chcesz zabrać, by towarzyszyły nowo powstającej społeczności. Następnie uzgodnij wraz z grupą wspólną listę 3 książek i zamieście adnotacje na arkuszu.
Każdy uczestnik projektu „Beta” musi teraz osobno określić 3 podstawowe zasady, które w nowej społeczności będą określać postępowanie jej członków. Następnym zadaniem jest uzgodnienie wraz z grupą listy wspólnych 6 zasad. Zapiszcie je.
Prowadzący omawia z uczniami zadanie. Zadaje pytania :
– Jak wam się wykonywało to zadanie?
– Czy mieliście jakieś trudności z wykonaniem? – jeśli tak to jakie?
– Czy łatwiejsze byłoby samodzielne podejmowanie decyzji, czy też grupowe? Zastanówcie się dlaczego?.
Załącznik nr 1
W projekcie „Beta” może wam towarzyszyć jeszcze dodatkowo 7 osób. Wybierać możecie spośród:
ASTRONAUTA
LEKARZ
ŚLUSARZ
NIANIA
CIEŚLA
ROLNIK
BADACZ
INŻYNIER BUDOWNICTWA,
INŻYNIER MASZYN I URZĄDZEŃ
INŻYNIER TECHNOLOG
PIŁKARZ,
HIP-HOPOWIEC
MISTRZ ŚWIATA WAGI CIĘŻKIEJ W PODNOSZENIU CIĘŻARÓW
NAUCZYCIEL
KIEROWCA RAJDOWY
PSYCHOLOG
STRAŻAK
OPTYK
PAN ZŁOTA RĄCZKA
GOSPODYNI DOMOWA
HANDLOWIEC
RABIN
WETERYNARZ
MALARZ
ARTYSTA
KSIĘGOWY
WŁAŚCICIEL BANKU
PRZEDSIĘBIORCA
BIOLOG
PIELĘGNIARKA
WŁAMYWACZ
POETA
POLICJANT
MYŚLIWY
KELNERKA
SPORTOWIEC
BLOGER
KAMIENIARZ
MATKA Z DZIECKIEM
KONSTRUKTOR
MURARZ
KSIĄDZ
POLITYK
STYLISTKA PAZNOKCI
RZEŹNIK
PSZCZELARZ
GWIAZDA MUZYKI POP
SPECJALISTA IT
PROJEKTANT
Ćwiczenie 12
Budowla
Czas: ok. 30 min
Prowadzący rozdaje uczestnikom następujące materiały: szpilki i słomki lub patyczki do szaszłyków i gumki recepturki. Następnie dzieli uczestników na 3 zespoły. Każdemu zespołowi przekazuje 20 słomek lub patyczków do szaszłyków oraz 40 szpilek lub gumek recepturek. Zadaniem uczestników jest zbudowanie z otrzymanych surowców jak najwyższej i jak najobszerniejszej budowli . Każda budowla powinna stać samodzielnie (czas na wykonanie zadania – 10 minut).
Na zakończenie prowadzący omawia z uczestnikami ich wnioski. Każdy zespół, nazywa swoją budowlę, a potem każdy uczestnik próbuje odpowiedzieć na pytania:
– jak się czuł podczas wykonywania zadania?
– czy dobrze Ci się współpracowało z innymi?
– co Ci przeszkadzało w budowaniu?
– co zrobiłbyś samodzielnie?
– kto jakie decyzje podejmował?
Ćwiczenie 13
Prezent do plecaka
Czas: ok. 30 min
Prowadzący rozdaje materiały : – kolorowe kartki A4 dla każdego uczestnika, mazaki, taśma klejąca lub agrafki. Uczestnicy za pomocą taśmy lub agrafki pomagając sobie wzajemnie przyczepiają kolorowe kartki do swoich pleców.
Następnie uczestnicy chodząc po sali i obdarowywują się wzajemnie dobrymi cechami, wartościami, narzędziami, które mogą się przydać w przyszłości, kiedy będą musieli podejmować jakieś decyzje. Uczestnicy obdarowują się poprzez pisanie na kartce „tzw. Plecaku” kolegi, koleżanki to czym chcieliby się z nim podzielić albo chcieliby im dać.
Zakończenie zajęć .
Prowadzący prosi aby każdy z uczestników odpowiedział na pytanie.
– co zabieram z dzisiejszych zajęć?
– co mi się podobało ?
– co sprawiało trudność ?
Po zakończonej rundce prowadzący dziękuję uczestnikom za udział w zajęciach.
Literatura pomocnicza:
- Król – Fijewska, Trening asertywności, Warszawa PTP 1992
Edward Nęcka – Trening Tworczośći GWP Sopot 2016
Kołodziejczyk A., Czemierowska E., Kołodziejczyk T.: Spójrz inaczej. Program zajęć wychowawczo- profilaktycznych ,Starachowice 2001r. Łaguna Mariola: Szkolenia. Jak je prowadzić?, Gdańsk 2004
Sawicka Katarzyna (red.), Socjoterapia, Wyd. Kompendium, Warszawa 2010
Mason Douglas J., Kohn Michael L., Jak zwiększyć wydajność pamięci i umysłu? Trening.
Rogaliński Paweł, Komunikacja werbalna i niewerbalna, blog dziennikarski [w:] http://www.rogalinski.com.pl/marketing2/komunikacja-werbalna-i-niewerbalna/
Pease A., Mowa ciała. Jak odczytać myśli innych ludzi z ich gestów, Kielce 2001,
